قرص برنج را بیشتر بشناسیم

✍️دکتر حسین کاملی
معاونت غذا و داروی دانشگاه جندی شاپور اهواز .اداره طب سنتی

امروزه قرص برنج با وجود ممنوعیت ارائه در مراکز توزیع محصولات کشاورزی و عطاری ها ممکن است بصورت قاچاق برای استفاده های غیر مجاز در دسترس قرار گیرد . قرص برنج با نام علمی فُسفید آلومینیوم (AlP) شناخته می‌شود؛ این ترکیب در تماس با رطوبت یا اسید معده، گازی بسیار سمی به نام فسفین (PH3) آزاد می‌کند؛ گاز فُسفین به سرعت جذب بدن شده و با ایجاد اختلال در عملکرد سلول‌ها، مانع تولید انرژی حیاتی می‌شود.
گاز فُسفین روی تمام اندام‌های بدن به‌ویژه بر روی مغز، قلب، کبد و کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد؛ حتی یک عدد قرص برنج می‌تواند برای انسان کشنده باشد؛ نکته نگران‌کننده این است که تاکنون پادزهر اختصاصی برای این سم وجود ندارد و درمان بیشتر به‌صورت حمایتی انجام می‌شود .علائم اولیه شامل تهوع، استفراغ، درد شکم، سرگیجه و تعریق شدید است؛ در مراحل بعدی، اُفت فشار خون، تنگی نفس، آریتمی قلبی و شوک رخ می‌دهد؛ علاِم مسمومیت از چند دقیقه تا دو ساعت بعد از خوردن قرص برنج آغاز می شوند و مسمومیت معمولاً ظرف چند ساعت باعث نارسایی چند اندام و طی دو ساعت تا حداکثر دو تا سه روز منجر به مرگ می‌شود
در صورت مشکوک بودن به تماس یا بلع قرص برنج، باید فوراً فرد را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی منتقل کرد؛ به هیج وجه پس از خوردن قرص برنج نباید آب یا مایعات مصرف شود، چون باعث تشدید و افزایش تولید گاز فُسفین در معده و افزایش شدید سمیّت آن می شود؛ القای استفراغ یا مصرف خودسرانه شیر و داروها نیز ممنوع است! در صورت داشتن روغن نارگیل یا کنجد خوردن آن می تواند تولید گاز فُسفین را کاهش دهد؛ تنها اقدام اولیه، تماس فوری با اورژانس (۱۱۵) است و در صورتی که گاز در محیط تولید شده باشد، خارج کردن فرد از محیط آلوده ضروری است .برای کاهش خطرات مسمومیت با قرص برنج از خرید و نگهداری قرص برنج در منازل خودداری کنید.
برای نگهداری غلات و خشکبار، از روش‌های ایمن‌تر مانند فریز کردن یا اشعه گاما و یا استفاده از توری‌های مخصوص استفاده شود.
در صورت مشاهده این قرص در منزل یا انبار، آن را به مأموران بهداشت یا داروخانه‌های معتبر تحویل دهید.داروساز می‌تواند با اطلاع‌رسانی درباره خطرات قرص برنج و معرفی روش‌های ایمن نگهداری مواد غذایی، نقش مؤثری در پیشگیری از این نوع مسمومیت ایفا کند؛ آگاهی مردم درباره مرگ ‌آور بودن این ماده، گام نخست در کاهش تلفات است.به یاد داشته باشیم که قرص برنج آفت‌کش است، نه وسیله‌ نگهداری برنج یا خشکبار؛ نگهداری آن در خانه، جان افراد خانواده را در خطر قرار می‌دهد.
با توجه به سمیت بالا،غیر قانونی بودن خرید و فروش و نگهداری خانگی قرص برنج در کشور ،مهم ترین گام جهت پیشگیری از بروز مسمومیت های کشنده با این آفت کش،افزایش آگاهی عمومی افراد جامعه از خطرات این سم و خود داری از هر گونه خرید ،نگهداری و بکارگیری آن در جهت مصارف خانگی می باشد.
برای جایگزینی قرص برنج شیمایی می توان از ترکیب سیر و نمک که یک محصول ضد آفت ۱۲ عددی است استفاده کرد. این محصول در ورق های ۶ عددی عرضه می گردد.
برای استفاده از این محصول کافی است به ازای هر ۵ کیلوگرم غلات، حبوبات و یا برنج یک عدد از این محصول را در ظرف و یا کیسه مد نظرتان قرار دهید
این قرص برنج به دفع آفات به ویژه شپشک در حبوبات، برنج و غلات کمک می کند. قرص سیر برای برنج صددرصد گیاهی است و استفاده از آن به سلامت انسان آسیب وارد نمی کند. هر کدام از این قرص های ۵ گرمی محافظت کننده از ۵ کیلوگرم مواد غذایی شما می باشد. شاید استفاده از گوگرد برای از بین بردن شپشک برنج در منزل عجیب و دشوار به نظر برسد ولی به هیچ وجه اینگونه نیست. شما می توانید برای این کار از یک جعبه کبریت کمک بگیرید و آن را داخل گونی برنج قرار دهید. به دلیل گوگرد موجود در کبیرت این حشرات از داخل کیسه خارج خواهند شد زیرا به شدت از گوگرد متنفر هستند.از دیگر روش های از بین بردن شپشک برنج در منزل میتوان به استفاده از میخک و برگ بو اشاره نمود. شما می توانید میخک خشک شده را که به عنوان ادویه پخت و پز استفاده می شود را در کیسه برنج قرار داده تا به راحتی شپشک ها را فراری دهید. همچنین اگر می خواهید برنج شما به این آفت گرفتار نشود با گذاشتن مقداری میخک اطراف کیسه برنج، شپشک را از آن دور نمایید. برگ بو که با نام برگ چریش نیز معروف است، می تواند این حشره ها را از برنج شما دور نگه دارد.قرار دادن برنج در فریزر نیز روش مهم افت زدایی است. همانطور که آفتاب و حرارت شپشک را از بین می برد، سرما نیز تاثیری مشابه بر روی این موجود خواهد داشت. قرار دادن برنج در فریزر به مدت چهار روز تا یک هفته این موجودات را خواهد کشت و بعد می توانید برنج سالم را در بسته بندی های جدید قرار دهید. همچنین اگر فریزر شما جا نداشته باشد می توانید این کار، در چندین نوبت در هفته برای رفع شپشک برنج صورت پذیرد.