از محدودیت‌ها تا فرصت‌ها: بازاریابی شبکه‌ای و مسیر نوین اشتغال زنان
کارشناس و فعال حوزه مدیریت تبلیغات و مارکتینگ، در این مقاله به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های اشتغال زنان در ایران می‌پردازد. او با اشاره به کتاب «بازاریابی شبکه‌ای برای زنان» نوشته سوسن اسلی و سوزان هارت، بر این باور است که بازاریابی شبکه‌ای می‌تواند به عنوان یک مدل کسب‌وکار انعطاف‌پذیر و توانمندکننده، نقش مهمی در ارتقای مشارکت اقتصادی زنان ایفا کند و مسیر پیش روی آنان را هموار سازد.
نویسنده: امینا قطبی
شیرین خبر- اشتغال زنان در ایران از جمله موضوعات حیاتی و تاثیرگذار در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور است که همچنان با موانع و چالش‌های متعددی روبرو است. حضور زنان در بازار کار، علاوه بر افزایش درآمد خانوار، نقش مهمی در ارتقای عدالت اجتماعی، استقلال مالی زنان، و رشد اقتصادی پایدار دارد. با این حال، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران نسبت به مردان و حتی نسبت به متوسط جهانی بسیار پایین است و عوامل فرهنگی، اجتماعی، قانونی و اقتصادی متعددی این وضعیت را پیچیده‌تر کرده‌اند.
وضعیت فعلی اشتغال زنان در ایران
براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال‌های اخیر، نرخ مشارکت اقتصادی زنان بین ۱۸ تا ۲۰ درصد متغیر بوده است. این رقم در مقابل نرخ مشارکت مردان که بیش از ۶۰ درصد است، فاصله قابل توجهی دارد. در حالی که میانگین مشارکت اقتصادی زنان در جهان حدود ۴۷ درصد است، ایران در این زمینه رتبه پایینی دارد.
یکی از مشکلات اساسی، فعالیت بخش قابل توجهی از زنان شاغل در بخش غیررسمی است؛ بر اساس آمار رسمی، بیش از ۳۰ درصد زنان شاغل در ایران در بازار کار غیررسمی فعالیت دارند که این مشاغل غالباً فاقد امنیت شغلی، بیمه و حقوق کافی هستند. این امر زنان را در برابر نوسانات اقتصادی و بحران‌های اجتماعی آسیب‌پذیرتر می‌کند.
از سوی دیگر، زنان تحصیل‌کرده در ایران با وجود داشتن مدارک دانشگاهی و تخصص‌های لازم، کمتر به مشاغل رسمی و تخصصی دست می‌یابند. تبعیض‌های جنسیتی در استخدام، محدودیت‌های فرهنگی، و نبود تسهیلات مناسب برای زنان از جمله دلایل مهم این موضوع هستند.
طبق گزارش سازمان جهانی کار (ILO)، نرخ بیکاری زنان در ایران بیش از دو برابر نرخ بیکاری مردان است؛ این امر نشان‌دهنده ضعف‌های ساختاری در بازار کار است که مانع از حضور فعال و موفق زنان می‌شود.
چالش‌های فرهنگی و اجتماعی
یکی از مهم‌ترین موانع پیش روی اشتغال زنان، باورها و نگرش‌های سنتی درباره نقش زن در خانواده و جامعه است. در بسیاری از خانواده‌ها و جوامع ایرانی، انتظار می‌رود زنان بیشتر در نقش همسری، مادری و مدیریت امور خانه فعالیت کنند و کار بیرون از منزل را محدود و گاه نامناسب می‌دانند. این باورها، فرصت‌های شغلی زنان را کاهش می‌دهد و فشار مضاعفی بر زنان وارد می‌کند.
همچنین، تبعیض‌های جنسی در محیط‌های کاری و عدم حمایت از حضور فعال زنان در برخی مشاغل، به ویژه در بخش‌های تخصصی و فنی، از دیگر مشکلاتی است که زنان را از ورود به بازار کار بازمی‌دارد.
موانع قانونی و ساختاری
ضعف قوانین حمایتی و نبود سازوکارهای مناسب برای تشویق اشتغال زنان، از جمله موانع جدی است. مرخصی‌های زایمان و دوران پس از آن، حمایت‌های مالیاتی، تسهیلات برای زنان سرپرست خانوار و قوانین مربوط به منع تبعیض جنسیتی در استخدام به اندازه کافی اجرا نمی‌شوند. همچنین، نبود سیاست‌های حمایتی برای ایجاد فضای کاری منعطف و تسهیل تعادل بین زندگی خانوادگی و شغلی زنان، به کاهش انگیزه آنان برای فعالیت اقتصادی منجر شده است.
فرصت‌ها و راهکارهای عملی
برای تغییر این روند و ارتقای مشارکت زنان در بازار کار، نیازمند راهکارهای جامع و متنوع هستیم. یکی از مسیرهای نوین و کارآمد، توجه به مدل‌های کسب‌وکار انعطاف‌پذیر و مبتنی بر توانمندسازی زنان است.
بازاریابی شبکه‌ای؛ فرصت نوین برای اشتغال زنان
یکی از مدل‌های کسب‌وکار که به طور خاص برای زنان مناسب است، بازاریابی شبکه‌ای (MLM) است. این مدل کسب‌وکار، که در سراسر جهان به عنوان یک فرصت شغلی انعطاف‌پذیر و توانمندکننده شناخته می‌شود، امکان فعالیت اقتصادی بدون نیاز به سرمایه کلان و ساعت کاری ثابت را فراهم می‌کند. بازاریابی شبکه‌ای بر پایه ارتباطات انسانی، آموزش و فروش محصولات یا خدمات توسط شبکه‌ای از افراد شکل می‌گیرد که این ویژگی‌ها آن را برای زنان بسیار مناسب می‌سازد.
کتاب «MLM Woman» نوشته سوسن اسلی و سوزان هارت، با تمرکز ویژه بر نقش زنان در بازاریابی شبکه‌ای، به ارائه نکات عملی و انگیزشی برای موفقیت زنان در این حوزه می‌پردازد. نویسندگان تاکید می‌کنند که زنان به طور ذاتی مهارت‌هایی همچون توانایی برقراری ارتباط موثر، آموزش و رهبری دارند که می‌تواند در بازاریابی شبکه‌ای به کار گرفته شود.
از نکات کلیدی مطرح شده در این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• تنظیم برنامه زمانی منظم و متناسب با شرایط خانوادگی: زنان می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، زمان‌های کاری خود را مدیریت کنند و در عین حال به مسئولیت‌های خانوادگی رسیدگی کنند.
• ایجاد و بهره‌گیری از شبکه‌های حمایتی: تشکیل گروه‌های حمایتی و ارتباط با دیگر فعالان این حوزه به افزایش انگیزه و موفقیت کمک می‌کند.
• غلبه بر ترس و تردید: کتاب راهکارهای روانشناسی برای مقابله با ترس از رد شدن و موانع ذهنی را ارائه می‌دهد.
• استفاده از فناوری‌های دیجیتال: بهره‌برداری از فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای آنلاین می‌تواند دامنه فعالیت و بازار فروش را به طور قابل توجهی گسترش دهد.
اهمیت حمایت‌های دولتی و آموزشی
علاوه بر خودتوانمندسازی زنان، نقش دولت و نهادهای حاکمیتی در تسهیل مسیر اشتغال زنان حیاتی است. ارائه آموزش‌های تخصصی و مهارت‌آموزی، فراهم کردن مشوق‌های مالی و قانونی، ایجاد محیط‌های کاری امن و منعطف و تبلیغ تغییر نگرش‌های فرهنگی از جمله مواردی است که می‌تواند به افزایش مشارکت زنان کمک کند.
کارآفرینی زنان و استارتاپ‌ها
علاوه بر بازاریابی شبکه‌ای، تشویق زنان به کارآفرینی و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و استارتاپ‌های زنانه نیز یکی از راه‌های مهم اشتغال‌زایی است. زنان کارآفرین می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های خلاقیت و نوآوری، فرصت‌های جدید شغلی خلق کنند و به تقویت اقتصاد کشور کمک کنند.
اشتغال زنان در ایران نه تنها یک نیاز اقتصادی، بلکه یک ضرورت اجتماعی و فرهنگی است که می‌تواند به توسعه پایدار کشور کمک کند. با وجود موانع متعدد، فرصت‌های فراوانی برای ارتقای حضور زنان در بازار کار وجود دارد. بهره‌گیری از مدل‌های کسب‌وکار انعطاف‌پذیر مانند بازاریابی شبکه‌ای، همراه با حمایت‌های قانونی، آموزشی و فرهنگی، می‌تواند مسیر موفقیت زنان را هموار سازد.
کتاب «MLM Woman» سوسن اسلی و سوزان هارت، نمونه‌ای الهام‌بخش از این مسیر است که نشان می‌دهد چگونه زنان با تکیه بر توانایی‌های ذاتی خود و استفاده از فرصت‌های نوین اقتصادی می‌توانند به استقلال مالی و موفقیت شغلی دست یابند. در نهایت، همکاری همه‌جانبه نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی برای ایجاد شرایط برابر و تسهیل حضور زنان در اقتصاد، کلید اصلی تحقق این هدف خواهد بود.