سواد رسانه‌ای؛ دیدنِ پشتِ تصویرها
✍🏻 نوشته: امینا قطبی
به گزارش شیرین خبر، این روزها، بیشتر از آن‌که با آدم‌ها گفت‌وگو کنیم، با رسانه‌ها در ارتباطیم. از صبح با نوتیفیکیشن گوشی بیدار می‌شویم، وسط روز اخبار و پست‌ها را بالا و پایین می‌کنیم و شب با سریال‌ها یا ویدیوهای کوتاه به خواب می‌رویم.
رسانه فقط تلویزیون نیست. رسانه یعنی هر چیزی که پیام منتقل کند: شبکه‌های اجتماعی، پادکست‌ها، تبلیغات، و حتی پیام یک اینفلوئنسر.
در چنین جهانی، چیزی حیاتی‌تر از «سواد رسانه‌ای» وجود ندارد.
سواد رسانه‌ای یعنی چه؟
سواد رسانه‌ای یعنی قدرت درک، تحلیل و انتخاب آگاهانه هنگام مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای.
یعنی یاد بگیریم فقط نخوانیم و نبینیم؛ بلکه بفهمیم که:
این پیام از طرف کیست؟
چه هدفی دارد؟
چه چیزی را پنهان کرده؟
چرا این زاویه؟ چرا این جمله؟ چرا این آهنگ پس‌زمینه؟
چرا سواد رسانه‌ای مهم است؟
📌 چون رسانه‌ها بی‌طرف نیستند.
هر رسانه‌ای، حتی ساده‌ترین استوری‌ها، زاویه دید خاصی دارند. وقتی سواد رسانه‌ای نداشته باشیم، به‌راحتی باور می‌کنیم، قضاوت می‌کنیم، مقایسه می‌کنیم و گاهی به بیراهه می‌رویم.
📌 چون احساسات ما ابزارِ دست رسانه‌هاست.
تبلیغاتی که ما را به خرید ترغیب می‌کنند، اخباری که اضطراب می‌آورند، و محتواهایی که حس ناکافی بودن در ما ایجاد می‌کنند، همه روی احساس ما بازی می‌کنند. سواد رسانه‌ای کمک می‌کند یک قدم عقب برویم و از خودمان بپرسیم: واقعاً چرا این محتوا تولید شده؟
📌 چون در آینده، کسانی که بی‌سواد رسانه‌ای‌اند، بیشتر آسیب‌پذیرند.
در دنیای پر از فیک‌نیوز، دیپ‌فیک، تبلیغات پنهان و محتواهای جهت‌دار، کسی که نتواند «تشخیص» دهد، به‌راحتی «قربانی» می‌شود.
چطور سواد رسانه‌ای‌مان را تقویت کنیم؟
پرسشگر باشیم. هر محتوایی را ساده نپذیریم. بپرسیم: چرا؟ چطور؟ از کجا؟
منبع را بشناسیم. اعتماد نکنیم فقط چون معروف است یا فالوئر بالا دارد.
مقایسه کنیم. روایت‌های مختلف از یک موضوع را ببینیم، نه فقط آنچه الگوریتم به ما نشان می‌دهد.
تحلیل کنیم، نه فقط لایک. سعی کنیم پشت ظاهر محتوا را ببینیم.
سواد رسانه‌ای، سلاح آینده است
در دنیایی که حقیقت با فیلتر رنگی منتشر می‌شود و واقعیت‌ها با تدوین، تغییر شکل می‌دهند، کسی که بلد باشد پشت پرده‌ها را ببیند، همیشه یک قدم جلوتر است.
سواد رسانه‌ای، فقط یک مهارت نیست؛
یک نوع مصونیت است