کفترخانه ۴۱۶ ساله؛ کدام شاه دستور داد کبوترخانه ساخته شود؟
قدیمی‌ترین سندی که درباره حضور کبوتران در حرم مطهر رضوی وجود دارد، مربوط به احداث کبوترخانه به دستور شاه عباس صفوی است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، این سند ۴۱۶ سال قدمت دارد و اکنون در مرکز اسناد آستان‌قدس‌رضوی نگهداری می‌شود. بر طبق این سند، معمار کبوترخانه حرم شخصی به نام «حاجی‌صدر معمار» بوده است که این بنا را با طول و عرض هجده ذرع و ارتفاع حدود ده ذرع به دستور شاه صفوی ساخته است.
همچنین برای ساختن این بنا از ۱۶۴ هزار قطعه خشت استفاده کرده‌اند که ۱۱۳ هزارو ۲۵۰ عدد آن پخته و ۵۰ هزارو ۷۵۰ عدد آن خام بوده است. ظاهرا این کبوترخانه، کتیبه‌ای زیبا با خط علیرضا عباسی داشته است.
در متن این سند چنین آمده است: «هوالفیاض/ برآوُرد/ عمارت برج کبوترخان که حسب‌الحُکمِ جهان مُطاعِ آفتابْ ارتفاع، در باغ پایین‌پای مبارک ساخته می‌شود، قطر ۱۲ ذرع مشتمل بر پنج صُفه در دو مرتبه که در هر صُفه، طاقی بسته می‌شود و میان برج به طلا کتیبه نوشته شود و قبه بزرگ در میان بام برج و قبه کوچک در اطراف به گچ تبادکانی و حجره اطراف تحت تخته برداشته و فرش بام خشت تخته کرده شود و بیرون برج در کل تخت نخل کرده و درون برج به کاهگل اندود شود.
از قرار برآورد حاجیِ‌الحرمین‌شریفینِ توفیقْ آثاری، حاجی‌صدر معمار… رایج عراق: ۵۱تومان و ۵/۶۲۶۸دینار، مصالح: ۳۰تومان و ۵/۴۹۸۷دینار، خشت: ۱۶تومان و ۵/۳۷۸۷دینار شامل ۱۶۴هزار قالب… طول و عرض: هجده ذرع، ارتفاع: ده ذرع…».
با تخریب کبوترخانه حرم در اوایل دوره قاجار و در عهد فتحعلی‌شاه، محل نگهداری آنها به تناوب و در دوره‌های بعد، تغییر کرد و در هفتاد سال گذشته، به داخل صحن‌های نو (آزادی) و سپس عتیق (انقلاب) انتقال یافت و بعدها به داخل صحن تازه‌تأسیس «رضوان» برده شد و اکنون نیز در گوشه‌ای بیرون از حرم، سازه‌ای شبیه کبوترخانه می‌بینیم.