از تخته سیاه تا الگوریتم/ معلمی در عصر هوش مصنوعی

شیرین خبر- امروزه با فراگیر شدن گوشی های هوشمند و به تبع آن همه گیر شدن نسل جدید ابزارهای هوش مصنوعی، از چت‌بات‌ها تا سیستم‌های یادگیری تطبیقی، که نظام آموزشی را متحول کرده‌اند. معلمان امروز با چالش‌ها و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای روبرو هستند و این پرسش از یوی کارشناسان علوم تربیتی مطرح است که آیا هوش مصنوعی جای معلم را می‌گیرد یا او را به هدایتگر بهتر یادگیری تبدیل می‌کند؟

در دو سال اخیر، ظهور ابزارهای هوش مصنوعی، به ویژه چت‌بات‌های آموزشی، باعث تغییر شگرف در فضای کلاس‌های درس شده است. دانش‌آموزان می‌توانند پاسخ سؤالات خود را بلافاصله دریافت کنند، تمرین‌های شخصی‌سازی شده داشته باشند و حتی یادگیری تعاملی تجربه کنند. در چنین شرایطی، برخی صاحبنظران از به چالش کشیده شدن نقش معلم به عنوان تنها منبع دانش سخن می‌رانند.

اما در واقع تهدید واقعی کجاست؟ آیا هوش مصنوعی به‌طور بالقوه جایگزین معلم می‌شود؟ کارشناسان علوم تربیتی معتقدند که پاسخ منفی است. به طور ساده باید اذعان کرد، هوش مصنوعی ابزار است؛ این معلم است که باید با خلاقیت، مهارت‌های ارتباطی و فهم عمیق از نیازهای دانش‌آموز، مسیر یادگیری را هدایت کند. در واقع، معلم امروز بیش از گذشته باید نقش راهنما و مربی یادگیری شخصی را ایفا کند.

مزیت دیگر هوش مصنوعی، توانایی تحلیل داده‌های آموزشی است. این سیستم‌ها می‌توانند نقاط ضعف و قوت دانش‌آموزان را شناسایی کرده و به معلم کمک کنند تا برنامه درسی متناسب با هر فرد طراحی شود. که به دنبال آن یادگیری هدفمندتر، مؤثرتر و شخصی‌تر نتیجه این فرآیند است.

با این حال، در این مسیر چالش‌هایی نیز وجود دارد که لز آنپجمله می توان به نیاز به سواد دیجیتال معلمان، خطر وابستگی بیش از حد دانش‌آموزان به فناوری، و همچنین مسائل اخلاقی مانند حریم خصوصی داده‌ها اشاره کرد.

بنابراین، ادغام هوش مصنوعی در آموزش بدون برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند اثر معکوس داشته باشد.

یکی از جنبه‌های مهم این تحول، تغییر در روش ارزیابی یادگیری است. ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند تحلیل دقیقی از عملکرد دانش‌آموز ارائه دهند و به جای تمرکز صرف بر نمره و آزمون‌های سنتی، ارزیابی مستمر و انعطاف‌پذیر را ممکن کنند. این رویکرد به معلمان اجازه می‌دهد روی مهارت‌های حل مسئله، تفکر انتقادی و یادگیری عمیق تمرکز کنند و دانش‌آموزان انگیزه بیشتری برای پیشرفت داشته باشند.

همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش شکاف‌های آموزشی کمک کند. دانش‌آموزانی که در محیط‌های کمتر مجهز قرار دارند، با دسترسی به منابع هوش مصنوعی و یادگیری تطبیقی، می‌توانند سطح دانش خود را با همتایانشان هماهنگ کنند. این پدیده می‌تواند عدالت آموزشی را افزایش دهد و معلمان را در تحقق اهداف تربیتی و آموزشی توانمند سازد.

در نهایت، آینده یادگیری ترکیبی خواهد بود؛ معلم و هوش مصنوعی در کنار هم. معلم به عنوان هدایتگر انسانی، تحلیل‌گر و انگیزه‌دهنده و هوش مصنوعی به عنوان ابزار شخصی‌سازی، تحلیل و دسترسی سریع به محتوا. این ترکیب می‌تواند کیفیت یادگیری را به سطحی بی‌سابقه برساند و نشان دهد که فناوری نه دشمن، بلکه شریک ارزشمند آموزش است.

لذا بر اساس آنچه گفته شد، نمیتوان هوش مصنوعی را تهدیدی برای جایگزینی معلم تلقی کرد؛ بلکه می تواند فرصت طلایی برای بازتعریف نقش معلم باشد. بی شک معلمانی که یاد می‌گیرند با این فناوری همسو شوند، قادر خواهند بود یادگیری را جذاب‌تر، مؤثرتر و انسانی‌تر کنند.

✍️مهستا هفت شایجانی
کارشناس علوم تربیتی